واحدهای اندازه گیری نفت خام؛ از گذشته تا امروز

همکارنفتی | سرویس خبری《آموزش»  

نفت خام یکی از مهم‌ترین کالاهای استراتژیک جهان است و اندازه‌گیری دقیق آن برای تولید، تجارت، حمل‌ونقل و قیمت‌گذاری اهمیت حیاتی دارد. از آنجا که نفت در صنایع مختلف و در کشورهای گوناگون استفاده می‌شود، واحدهای متفاوتی برای سنجش آن به‌کار می‌رود. این گزارش به‌صورت آموزشی و تحلیلی، واحدهای اصلی اندازه‌گیری نفت خام، تاریخچهٔ شکل‌گیری آن‌ها و دلایل نام‌گذاری‌شان را بررسی می‌کند.

۱. واحدهای اصلی اندازه‌گیری نفت خام

✅ ۱.۱. بشکه (Barrel یا bbl)

بشکه رایج‌ترین واحد اندازه‌گیری نفت خام در جهان است و تقریباً تمام قیمت‌گذاری‌های بین‌المللی بر اساس آن انجام می‌شود.  

این واحد در صنعت نفت آمریکا استاندارد شد و سپس در سطح جهانی پذیرفته شد.

بر اساس منابع معتبر، یک بشکه نفت خام دقیقاً ۱۵۸.987 لیتر تعریف شده است

کاربردهای بشکه

- اعلام قیمت نفت (مثلاً: دلار بر بشکه)  

- گزارش تولید روزانه کشورها  

- آمار ذخایر استراتژیک  

- معاملات آتی و بازارهای انرژی  

✅ ۱.۲. متر مکعب (m³)

در بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهایی که از سیستم متریک استفاده می‌کنند، واحد متر مکعب برای اندازه‌گیری حجم نفت خام به‌کار می‌رود.

کاربردهای متر مکعب

- طراحی تجهیزات و مخازن  

- محاسبات مهندسی  

- گزارش‌های فنی پالایشگاه‌ها و خطوط لوله  

✅ ۱.۳. تن (Metric Ton)

تن واحد جرم است و در حمل‌ونقل دریایی و تجارت بین‌المللی بسیار رایج است.  

چون چگالی نفت خام ثابت نیست، مقدار نفت در یک تن بسته به نوع نفت متفاوت است.

کاربردهای تن

- حمل‌ونقل دریایی (ظرفیت کشتی‌ها)  

- گزارش‌های تجاری برخی کشورها  

- محاسبات لجستیکی و انبارداری  

✅ ۱.۴. واحدهای انرژی (BTU، MJ، GJ)

در برخی تحلیل‌ها، نفت خام بر اساس محتوای انرژی آن سنجیده می‌شود.  

این روش برای مقایسهٔ نفت با گاز طبیعی، زغال‌سنگ و انرژی‌های تجدیدپذیر کاربرد دارد.

کاربردهای واحد انرژی

- تحلیل‌های انرژی و اقتصاد کلان  

- مقایسهٔ کارایی سوخت‌ها  

- برنامه‌ریزی انرژی در سطح ملی  

۲. چرا بشکه نفت ۴۲ گالن است؟

✅ ۲.۱. ریشهٔ تاریخی در بشکه‌های چوبی قرن نوزدهم

در آغاز صنعت نفت در آمریکا (دههٔ ۱۸۶۰)، تولیدکنندگان از بشکه‌های چوبی موجود در بازار استفاده می‌کردند.  

یکی از رایج‌ترین اندازه‌ها، ظرفی به نام Tierce بود که حدود ۴۲ گالن حجم داشت.

این بشکه‌ها:

- فراوان بودند  

- ارزان بودند  

- حمل‌ونقلشان آسان بود  

- وزنشان برای کارگران قابل‌تحمل بود  

همین ویژگی‌ها باعث شد به‌طور طبیعی برای نفت نیز انتخاب شوند.

✅ ۲.۲. استانداردسازی رسمی در سال ۱۸۶۶

در سال ۱۸۶۶، تولیدکنندگان نفت در پنسیلوانیا تصمیم گرفتند برای جلوگیری از اختلافات تجاری، ۴۲ گالن را به‌عنوان حجم رسمی یک بشکه نفت تعیین کنند.

این استاندارد:

- شفافیت معاملات را افزایش داد  

- حمل‌ونقل را یکپارچه کرد  

- مبنای قیمت‌گذاری جهانی شد  

از آن زمان تا امروز، همین تعریف باقی مانده است.

۳. منشأ نماد «bbl» چیست؟

نماد رسمی بشکه نفت bbl است، در حالی که کلمهٔ Barrel فقط یک «b» دارد.  

دربارهٔ منشأ این نماد چند روایت وجود دارد:

✅ ۳.۱. روایت صنعتی (رایج‌ترین در منابع مهندسی)

در استانداردهای صنعت نفت، bbl به‌عنوان نماد قراردادی پذیرفته شده است.  

این نماد از ابتدای شکل‌گیری صنعت نفت در آمریکا استفاده می‌شد و به‌مرور تثبیت شد.

✅ ۳.۲. روایت «Blue Barrel» (روایت مشهور اما غیرقطعی)

برخی منابع غیررسمی می‌گویند شرکت Standard Oil بشکه‌های استاندارد خود را آبی‌رنگ می‌کرد و به آن‌ها Blue Barrel می‌گفتند.  

به‌همین دلیل، حرف دوم «b» اضافه شد.  

این روایت جذاب است، اما شواهد تاریخی قطعی ندارد.

✅ ۳.۳. روایت «Barrel of Oil»

برخی پژوهشگران معتقدند «bb» مخفف barrel of oil بوده و بعدها به شکل bbl درآمده است.

۴. چرا واحدهای مختلف استفاده می‌شود؟

✅ ۴.۱. تفاوت نیازهای صنعتی

- مهندسان از واحدهای حجمی (bbl و m³) استفاده می‌کنند.  

- حمل‌ونقل دریایی از واحد وزنی (تن) استفاده می‌کند.  

- اقتصاددانان انرژی از واحدهای BTU یا GJ استفاده می‌کنند.

✅ ۴.۲. تفاوت ماهیت کاربرد 

- قیمت‌گذاری → بشکه  

- طراحی تجهیزات → متر مکعب  

- مقایسهٔ انرژی → BTU یا GJ 

جمع‌بندی

- نفت خام با واحدهای مختلفی اندازه‌گیری می‌شود، اما بشکه ۴۲ گالنی مهم‌ترین و رایج‌ترین واحد جهانی است.  

- انتخاب ۴۲ گالن ریشه در تاریخ صنعت نفت آمریکا و بشکه‌های چوبی متداول آن زمان دارد.  

- نماد bbl یک قرارداد صنعتی است که به‌مرور در استانداردهای جهانی تثبیت شده است.  

- استفاده از واحدهای مختلف (حجمی، وزنی، انرژی) به دلیل نیازهای متفاوت مهندسی، تجاری و اقتصادی است.

تصاویر مرتبط